मानवअधिकार
काठमाण्डौं, आज मानव अधिकारदिवस विश्वभर मनाइदैं छ। १९५० बर्ष १० डिसेम्बरको दिन संयुक्त राष्ट्रसंघको महासभाले मानवअधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्र जारी गरेको थियो। यसैको सम्झनामा हरेक बर्ष १० डिसेम्बरको दिन विश्वभर मानवअधिकार दिवस मनाउने गरिन्छ।
नेपालमा मानवअधिकारको क्षेत्रमा क्रियाशील गैरसरकारी संघसंस्थाले मानवअधिकार दिवसको अवसरमा र्याली, गोष्ठि तथा अन्तरक्रिया लगायत कार्यक्रम आयोजना गरेका छन्। दक्षिण अफ्रिकी पूर्व राष्ट्रपति नेल्सन मण्डेलाको निधनको शोकमा नेपाल सरकारले भने औपचारिक कार्यक्रम आयोजना गरेको छैन।
नेपालमा राष्ट्रिय मानव अधिकार आयोग भने सुस्त गतिमा छ। आयोगले सरकारलाई सिफारिस गरेको कारबाही र क्षतिपूर्तिको न्यून कार्यान्वयन हुँदा दण्डहीनता अझै बढ्ने गरेको अधिकारकर्मीहरु बताउँछन्। संक्रमणकाल लम्बिंदै जाँदा नेपालमा दण्डहीनता संस्कृतिकै रुपमा मौलाएको भन्दै उनीहरुले चिन्ता व्यक्त गर्दै आएका छन्।
संयुक्त राष्ट्र महासभाले ‘संसारको मानिसहरूका’ ध्यान ल्याउन, १९५० मा मानव अधिकार दिवस रूपमा १० डिसेम्बर घोषणा गरी सबै मानिसहरू र सबै राष्ट्रका लागि उपलब्धिको साधारण मानक रूप मानव अधिकारको विश्वव्यापी घोषणापत्र गरे।
२०१४ मा, मानवअधिकार संयुक्त राष्ट्र उच्च आयुक्त कार्यालय आफ्नो स्थापना पछि २१ वर्ष मनाइँदैछ। संयुक्त राष्ट्र साधारण सभा साधारण सभाले पहिले नै वर्ष भियनामा आयोजित मानवअधिकार सम्बन्धी विश्व सम्मेलन प्रतिनिधिहरू देखि एक सिफारिसमा अभिनय थियो डिसेम्बर १९९३ मा पदोन्नति र सबै मानव अधिकार संरक्षण लागि उच्च आयुक्त जनादेश सृष्टि गर्नुभयो।
विश्व सम्मेलन गरेर अपनाएको लडाईको भियना घोषणा र कार्यक्रम, मानव अधिकार संरक्षण र प्रवर्द्धनमा बढाउने नयाँ प्रयास सुरुआत र पछिल्लो चौथाई शताब्दीको सबैभन्दा महत्वपूर्ण मानव अधिकार कागजातको रूपमा लिइन्छ।
आज विश्वमा हेर्दा मानवअधिकारको भनेको कुन चरीको नाम हो भनेर सोध्नु पर्ने भएको छ। दैनिक सामुहिक रुपमा कत्लेआम हत्या भएको छ तर मानवअधिकार मौन छ, किन कडा रुपमा प्रस्तुत हुँदैन मानवअधिकार आयोग ? जथाभावी नर संहार भएको छ, नारी अस्मिता लुटिएको छ। के यही हो त मानवअधिकार भनेको ? मानवले स्वतन्त्र रुपमा बाँच्न पाउनु पर्छ, उसको ज्यान, धन, इज्जत प्रतिष्ठा लिलाम भएको छ। बोल्न पाउने अधिकारमा ताला लागेको छ। के यही हो त मानवअधिकार भनेको ?